Winnaar masters
Winnaar bachelors
Drie vragen aan ...
Dit zevende Blauwe Kamer e-zine van 2020 staat volledig in het teken van de KuiperCompagnons Afstudeerprijzen die eind november zijn uitgereikt. Wat is ook alweer het geval? In ons septembernummer presenteerden we traditiegetrouw de beste afstudeerplannen van bachelor- en masterstudenten in de stedenbouw en landschapsarchitectuur. De dertig projecten die dit jaar door tien ontwerpopleidingen waren aangereikt zijn in oktober beoordeeld door de zogenoemde Club van 50, een gelegenheidsgezelschap van vakgenoten. Zij brachten hun stem uit door voor de bachelorprojecten een top twee en voor de masterprojecten een top drie in te dienen. Hieruit kwam een lijst met nominaties voort met acht masterstudenten en zes bachelorstudenten. Vervolgens boog een driekoppige jury – bestaande uit voorzitter Gijs van den Boomen en de scheidend rijksadviseurs Berno Strootman en Daan Zandbelt – zich over de nominaties om winnaars en eervolle vermeldingen aan te wijzen.
Winnaar bij de masterstudenten werd Jean-François Gauthier, die aan de Amsterdamse academie als landschapsarchitect afstudeerde met zijn plan om plekken in Brussel om te toveren tot stadsbossen. De jury is niet alleen onder de indruk van de grondige aanpak – Gauthier heeft veel aandacht voor de bodem, het watersysteem en successieprocessen –, maar ook van de verbeeldingskracht die uitgaat van de poëtische, ietwat dromerige tekeningen.
De stedenbouwstudenten van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst Freek van Riet en Johan van Ling ontvingen beiden een eervolle vermelding. Van Riet vanwege het handelingsperspectief dat hij schetst om tijdig in te spelen op de gevolgen van klimaatverandering, Van Ling om zijn ‘dappere poging’ om de Brusselse kantoren van de Europese Unie te gebruiken voor stadsvernieuwing.
Bij de bachelorprojecten ging de winst naar landschapsontwerper Tom Struyf van Van Hall Larenstein. Zijn voorstel om met landschapsontwikkeling de leefkwaliteit op het Amerikaanse platteland te verbeteren noemt de jury ‘compleet, origineel en heel knap voor een bachelorstudent’. De tweede prijs ging naar Ruben Bos (eveneens Van Hall Larenstein) voor zijn ontwerp voor een park op een Arnhems spooremplacement. Zijn medestudent Roy Italiaander ontving een eervolle vermelding voor zijn landschapsplan waarin hij de recreatieve beleving van de Zuiderwaterlinie combineert met klimaatoplossingen.
Het viel de jury tot slot op dat het maatschappelijk engagement dat de afstudeerders aan de dag leggen – en waarvoor de juryleden veel waardering hebben – de ontwerpkwaliteit nog weleens in de weg kan zitten. Door je zo vast te bijten in ingewikkelde vraagstukken als landbouwhervorming, sociale segregatie of klimaatverandering, bestaat het gevaar dat afstudeerprojecten wel uitblinken in grondige analyses, nieuwe principes of agenderende boodschappen, maar dat de uiteindelijke ontwerpen niet verder komen dan naïeve voorstellen die of onuitvoerbaar blijken of schoonheid ontberen. Rijksadviseurs Zandbelt en Strootman herkennen zichzelf hierin – ook met het College van Rijksadviseurs leveren ze vooral studieuze en politieke producten af. Maar zoals Zandbelt zei: ‘Studenten zijn geen rijksadviseurs, ze moeten vooral laten zien dat ze goed kunnen ontwerpen.’
Mark Hendriks, hoofdredacteur
Verrast en blij is landschapsarchitect Jean-François Gauthier met de uitverkiezing van zijn afstudeerproject tot winnaar van de KuiperCompagnons Afstudeerprijs in de categorie masteropleidingen. Zijn onderzoek – met de veelzeggende titel Trees first – neemt bomen en hun behoeften als uitgangspunt bij de inrichting van publieke ruimtes. In Brussel – volgens de aan de Academie van Bouwkunst afgestudeerde Gauthier de meest versteende en dichtstbevolkte stad van Europa – verkende de jonge Fransman hoe met uiteenlopende boshabitats nieuwe typologieën voor de publieke ruimtes kunnen worden ontwikkeld.
Daarmee is zijn werk een aanklacht tegen de wijze waarop in gangbare ontwerpprocessen met de aanplant van bomen wordt omgegaan. ‘Bomen zijn een sluitstuk omdat we voorrang geven aan parkeren en kabels en leidingen. Het toevoegen van bomen is daardoor lastig, omdat er nauwelijks ruimte over is voor bijvoorbeeld de wortels. Als we bomen leidend maken, zijn we pas echt in staat om natuur in de leefomgeving van mensen te brengen.’
Met een beurs van het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie brengt Gauthier de geleerde lessen in praktijk. Vlak bij het Haagse treinstation Hollands Spoor werkt hij aan een stadsbos. ‘We kijken hoe we bostypen die gebaseerd zijn op wilde omgevingen, zoals bergen en canyons, kunnen implementeren in een dicht stuk stad.’ Binnen zijn werk voor bureau Okra merkt hij dat het belang van bomen gezien wordt. ‘Niet alleen door mijn collega’s, maar bijvoorbeeld ook door beheerafdelingen bij gemeenten. Zij zien in dat bomen beter gedijen als we tijdig rekening houden met wat zij nodig hebben.’
Student Jean-François Gauthier
Project Trees First – The Public Spaces of the Forest-city
Begeleiding Jana Crepon (mentor), Mirjam Koevoet en Wiebke Klemm. Toegevoegd voor examen: David Kloet en Marieke Timmermans.
Opleiding Academie van Bouwkunst Amsterdam
Studierichting Landschapsarchitectuur
Jeroen Zuidgeest, lid van de Club van 50
Nú ontwerpen aan de klimaatbestendige stad
Het is hoog tijd voor een langetermijnvisie op de verstedelijkingsopgave die tijdig anticipeert op de klimaateffecten, stelt Freek van Riet. Daarom schetst hij onder meer vier handelingsperspectieven voor de toekomst: aanvallen, verdedigen, terugtrekken en verbinden. Deze perspectieven zijn voor vier locaties getest: Scheveningen aan de Hollandse kust, de Krimpenerwaard in het Groene Hart, Arnhem als stad op het grensvlak van Veluwe en rivierenland en het snelweglandschap tussen Rotterdam en Arnhem.
De handelingsperspectieven vindt de jury zeer nodig – wat moeten we wanneer doen om onze steden duurzaam te ontwikkelen? De wijze waarop Van Riet dit heeft vertaald naar fraaie infographics is ongelofelijk knap.
Student Freek van Riet
Project Hoogtij – In de verstedelijkingsopgave anticiperen op de klimaatcrisis
Begeleiding Riëtte Bosch (mentor), Thijs van Spaandonk (intern),
Dirk Sijmons en Paul Gerritsen (extern)
Opleiding Rotterdamse Academie van Bouwkunst
Studierichting Stedenbouw
Een Europees huis van uitwisseling in Brussel
Hoe kan het onderkomen van de Europese Unie haar missie zichtbaar maken in de stad en de diversiteit en complexiteit van Brussel productief maken voor zichzelf én voor de stad? Met deze vraag ging Johan van Ling aan de slag. Hij verplaatst de kantoren van de EU naar het Zuidstation, midden in het dichtstbevolkte deel van Brussel, met de meeste culturele diversiteit en minste openbare ruimte. Juist op deze plek, meent Van Ling, kan Europa voor ruimtelijke, sociale en politieke uitwisseling zorgen. De jury spreekt van een groots gebaar, megalomaan zelfs, provocatief. En dat is tegelijkertijd de kracht van het project – de jury vindt het goed dat een student zo’n ingreep aandurft, want in zijn werkende leven krijgt ie nooit meer de kans.
Student Johan van Ling
Project EUandME
Begeleiding Ruurd Gietema (mentor), Margit Schuster (intern), Peter Veenstra en Jan Vermeulen (extern)
Opleiding Rotterdamse Academie van Bouwkunst
Studierichting Stedenbouw
VAN DE NVTL
De NVTL heeft een nieuwe huisstijl. De stijl is gebaseerd op het lijnenspel in het landschap en het verbinden van de leden met de partners waarmee men samenwerkt. Er is een kort logo met de afkorting NVTL en een logo met de uitgeschreven naam van de vereniging. Binnenkort is het logo beschikbaar voor de bureauleden om op hun website te plaatsen. De huisstijl is van de hand van Carsten Klein.
VAN DE BNSP
In Museum De Lakenhal in Leiden staan bezoekers oog in oog met het werk van Claudy Jongstra. Met haar installatie NINE en Cosmic Cry wordt de bezoeker geconfronteerd met haar kritische blik op ruimtelijke indeling en het intensieve gebruik van ons landschap; de monocultuur, het opvullen ervan met zonnepanelen, het uitputten van de natuurlijke bronnen en de afname van de biodiversiteit.
Jongstra’s installatie agendeert deze landschappelijke uitputting. Hoewel haar werk niet direct verbonden lijkt aan het werk van stedenbouw en planologie – Jongstra is beeldend kunstenaar, herder, boerin en activist – sluit de tentoonstelling aan bij een recent pleidooi van rijksadviseur Fysieke leefomgeving Berno Strootman en zijn collega’s. Zij constateren een gebrek aan nationaal beleid voor de ruimtelijke indeling van ons landschap en beklemtonen de noodzaak tot het aanstellen van een minister van Ruimte.
VAN DE BNSP
Wil jij je officieel kunnen registreren als stedenbouwkundige? En wil je een programma volgen dat dit mogelijk maakt? De inschrijving voor het Professional experience Programme (PEP) voorjaar 2021 is geopend. Zorg dat je er op tijd bij bent!
VAN BLAUWE KAMER
Bij het verschijnen van dit e-zine ligt het Blauwe Kamer Jaarboek 2020 bij de drukker. Vanwege de coronaregels vindt dit jaar geen livepresentatie van het boek plaats. We broeden op een online-lancering, dus houd onze sociale media en je mailbox in de gaten.
Als tiener had de Belgische Tom Struyf twee voorliefdes: theater en tuinieren. Toen hij de kans kreeg om naar de theaterschool te gaan verdween de tuinkunst – en daarmee het landschapsontwerp – naar de achtergrond. Pas als dertiger besloot Struyf toch om in Velp een deeltijdopleiding tot landschapsontwerper te volgen. ‘Steeds als ik op een mooie plek was, of op vakantie fraaie landschappen zag, kreeg ik heimwee naar het ontwerpen van tuinen en landschappen. Toen heb ik de knoop doorgehakt en heb ik me bij Larenstein ingeschreven.’
Het was ook een vakantie die hem op het onderwerp van zijn afstudeerproject bracht. In Willard, een dorpje op het dunbevolkte platteland van de Amerikaanse regio Finger Lakes, zag Struyf in het landschap de littekens van de rijke militaire en medische geschiedenis. ‘Die geschiedenis is door tijd, verwaarlozing en woekerende vegetatie onzichtbaar en ontoegankelijk geworden. In mijn ontwerp smeed ik vijf historische deelgebieden samen tot één landschapspark van bijna 10.000 hectare.’ Daarnaast startte de theatermaker een filmproject waarin hij met persoonlijke verhalen van de inwoners van Willard een portret van het omliggende landschap wil schetsen.
Voor Struyf is de afstudeerprijs vooral een erkenning van een aanpak die niet helemaal gangbaar is. ‘In tegenstelling tot de meeste van mijn studiegenoten was het niet direct mijn bedoeling om als ontwerper bij een bureau aan de slag te gaan. Nu ik afgestudeerd ben doe ik zowel ontwerp- als theaterprojecten – en het liefst ga ik op zoek naar hoe die twee liefdes te combineren zijn.’ Ook hoopt Struyf dat de prijs indruk maakt in Amerika. ‘Wellicht helpt het om lokale overheden te overtuigen om in elk geval enkele onderdelen uit mijn plan – die gericht zijn op economische ontwikkeling en recreatieve innovatie – tot uitvoering te brengen.’
Student Tom Struyf
Project Dorothea Dix Landscape Park – een verborgen land van tijd, verandering en herinnering
Begeleiding Adrian Noortman en Cees Zoon
Opleiding Hogeschool Van Hall Larenstein
Studierichting Tuin- en landschapsinrichting, uitstroomprofiel: strategisch ontwerp
Marie-Laure Hoedemakers, lid van de Club van 50
Een Veluwse parel midden in Arnhem
De afstudeeropgave betreft het ontwerp van een nieuwe parkzone op het goederenspooremplacement ten noorden van bedrijventerrein Rijnpark in Arnhem. Het ontwerp omarmt de openheid, het contrast met de stad en de verbinding met de Veluwe. De ligging op een steenworp afstand van de binnenstad, de nabijheid van de Nederrijn en de grote maat, maken de locatie uniek. Het terrein is ingericht als een centrale groene lob in het hart van een nieuwe woon-werkcentrum.
Door heischrale graslanden, droge en natte heide en bos ontstaat een gevarieerd en natuurlijk ogend landschap. Het loopt dwars door de stad en vormt voor flora en fauna een gevarieerde ecologische corridor met de Veluwe.
Het plan is gedegen en straalt een goede sfeer uit, aldus de jury. Bos verknoopt belangrijke plekken. De poging om de Veluwe echt de stad in te trekken is lovenswaardig.
Student Ruben Bos
Project Rijnpark Arnhem
Begeleiding Ard Middeldorp, Lilian van Oosterhoudt, Frans van der Steen en Theo Reesink
Opleiding Hogeschool Van Hall Larenstein
Studierichting Tuin- en landschapsinrichting, uitstroomprofiel: ruimtelijk ontwerp
Eerherstel voor de Zuiderwaterlinie
Dit afstudeerproject voor ‘een amfibisch landschap’ combineert het vergroten van de recreatieve aantrekkelijkheid van de Zuiderwaterlinie met klimaatbestendige oplossingen voor de landbouw. Het plan behelst onder meer het vernatten van het centrale deel van het komgebied. Dit houdt de herinnering aan de waterlinie levendig, creëert een strategische waterbuffer voor de landbouw, stimuleert recreatie én zet natuurontwikkeling in gang. Het inundatiesysteem van de waterlinie – bestaande uit inlaten, waterlopen, kades, langs- en dwarsdijken – vormt samen met de Hertogswetering weer het hart van het watersysteem. Het beplanten en de aanleg van fiets- en wandelpaden op de dijken vergroten de recreatieve kwaliteit van het landschap.
De jury is blij dat Italiaander de cultuurhistorie als startpunt neemt van gebiedsontwikkeling. Het ontwerp doordacht en sympathiek, en een van de weinige afstudeerprojecten op regionale schaal.
Student Roy Italiaander
Project Beleefbare Zuiderwaterlinie Oss
Begeleiding Rob Aben, Cees Zoon en Adrian Noortman
Opleiding Hogeschool Van Hall Larenstein
Studierichting Tuin- en landschapsinrichting, uitstroomprofiel: strategisch ontwerp
Met scheidend rijksadviseurs Berno Strootman en Daan Zandbelt koos juryvoorzitter Gijs van den Boomen de winnaars uit de genomineerde afstudeerders.
Wat viel op in de oogst van dit jaar?
‘Berno zei het tijdens het jurygesprek heel treffend: de afstudeerders lijken wel rijksadviseurs. Vrijwel alle projecten gaan over de grote opgaven. De nieuwe generatie voelt duidelijk de plicht om op consciëntieuze wijze maatschappelijke vraagstukken bij de kop te pakken. Ik vind dat prijzenswaardig – die drive van jonge ontwerpers om de wereld te verbeteren.’
Toch zijn jullie kritisch op de ontwerpkwaliteit.
‘Klopt, en het lijkt wel alsof de aandacht voor complexe thema’s op gespannen voet staat met het afleveren van een goed ontwerp. Begrijp ons niet verkeerd hè, het niveau van de afstudeerwerken is hoog. Maar als we door de oogharen naar de oogst kijken zit er geen wonderschoon plan bij, met een poëtische kwaliteit die ons emotioneel beroert. Dat is wellicht niet zo gek, want als je als afstudeerder van plan bent om de mensheid te redden van zeespiegelstijging, heb je wellicht minder aandacht voor het maken van het allermooiste plan.
Wat zou je de ontwerpopleidingen mee willen geven?
‘Het afstuderen is het enige moment om een thema bij de kop te pakken waar je in de praktijk niet aan toekomt. Ik zou het fijn vinden als we in 2021 weer eens een paar dromers hebben of dapperen die de gebaande paden durven te verlaten.’
Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?
Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.
Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier
doorgeven.