Het mooie van deze afstudeerprijzen is volgens Diederik Vane dat ze recht doen aan al het werk dat door hem en de andere afstudeerders gedaan is. ‘Afstuderen is hard werken en soms best eenzaam. Het is fijn dat deze awards al die projecten een podium geven, zodat mensen zien hoe rijk de projecten zijn, hoeveel kennis er zit.’

Dat hijzelf de eerste prijs kreeg is een erkenning van zijn werkwijze. Vane studeerde niet af op een conventioneel ontwerp, maar bedacht twee toekomstscenario’s voor Zeeland waar de Zeeuwen zelf over in gesprek moeten. ‘De opgaven daar zijn erg ingewikkeld en iedereen heeft er een mening over. Ik vroeg me af hoe je in die kluwen aan visies en problemen echt verder komt. In ieder geval niet door er het zoveelste plan aan toe te voegen, maar door het gesprek erover te stimuleren.’ Daarvoor bedacht Vane een Zeeuws parlement, waarin naast bewoners, boeren en vissers, ook de niet-mensen een stem hebben: het water, de aalscholver, de paling, de oester, zeekraal en ui. De jonge stedenbouwkundige benadrukt dat hij wel ontworpen heeft aan de twee denkrichtingen. ‘Aan beide varianten liggen ontwerpkeuzes ten grondslag. In het “zoute” scenario bijvoorbeeld zijn dorpen geclusterd, in de “zoete” variant blijven de dorpen in hun huidige vorm gehandhaafd.’

Op basis van zijn afstudeerwerk is Vane geselecteerd voor een expositie in 2024 van het Centrum voor Beeldende Kunst in Middelburg. ‘Dit is een kers op de taart, een kans om nog eenmaal mijn verhaal aan de Zeeuwen te vertellen. Het is namelijk de hoogste tijd om keuzes te maken en het gesprek waar ik in mijn afstuderen voor pleit is harder nodig dan ooit.’ Voor de tentoonstelling wil Vane exemplaren van zijn afstudeerboek laten drukken, en verschillende ‘parlementsleden’ in 3D maken, om zo een proefopstelling van zijn parlement te maken. ‘Het prijzengeld van deze award komt dan goed van pas.’

Van holle berg naar kloppend hart

De Eerste Nederlandse Cement Industrie won jarenlang kalksteen in de ENCI-groeve op de Sint-Pietersberg in Zuid-Limburg. Dat liet een grote leegte achter: de holle berg van Maastricht. Van Groeve naar Berg onderzoekt de potentie van de Sint-Pietersberg en de aangrenzende landschappen als integrale opgave. Een uniek landschapspark en een ruimtelijk perspectief voor een toegankelijk en rijk ecosysteem. Met de voormalige groeve als het kloppende hart. Het nieuwe park is een plek waar de natuur wordt opengesteld naar de stad en de regio. Zo ontstaat interactie tussen natuur en mens, én een robuust en natuurlijk landschap. Er vormen zich nieuwe routes langs historische landgoederen, mergelgrotten en vergeten valleien. Zorgvuldige ingrepen leggen het typerende groevelandschap bloot. Ze activeren het park, maken het toegankelijk en vormen een vestigingsklimaat voor planten en dieren.

Afstudeerder Kasper Neeleman

Project Van Groeve naar Berg

School Academie van Bouwkunst Amsterdam

Opleiding Landschapsarchitectuur

Begeleiding Pierre-Alexandre Marchevet (mentor), Yttje Feddes en Hannah Schubert.

Toegevoegd voor examen Harma Horlings en Mirte van Laarhoven

Foto's Nadine van den Berg

De jury noemde het afstudeerproject van landschapsontwerper Rixt Meeuwissen radicaal en gedurfd. Haar voorstel voor een groot stadspark in Rotterdam-West was immers niet direct een antwoord op de vraag van de gemeente voor de locatie aan de Schie in Delftshaven. ‘Een optie is om de volkstuinen weg te halen en woningen toe te voegen. Mijn idee om een stadspark te maken past niet in deze denklijn.’ Desondanks sluit het wel aan bij de ambitie om dit deel van Rotterdam te vergroenen. Al blijven zulke ambities vaak hangen in abstracties. ‘Je kan hier en daar hoekjes en restruimtes opvullen met groen, maar je kan ook gaan voor een groot park waar een heel stadsdeel van profiteert. Niet alleen met betrekking tot klimaatdoelen een biodiversiteit, maar ook op het vlak van sociale opgaven. Zo’n park biedt vele Rotterdamse een veilige en aangename plek om te spelen, te ontspannen te ontmoeten.’

De gemeente sloeg tijdens de eindpresentatie vooral aan op haar inrichtingsplan voor het plein bij een nieuw te bouwen station. Toch denkt Meeuwissen dat haar hoofdboodschap wel is geland. ‘Ik heb ze vooral willen uitdagen om voor deze ingewikkelde puzzel ook andere denkrichtingen te verkennen.’ Dit reflecteren en uitzoomen is een manier van werken die ze ook bij bureau Flux in de praktijk brengt. ‘Wij vinden het belangrijk om breder te kijken. Om zo opgaven scherp te stellen en grip te krijgen op wat echt nodig is.’

Dat ze voor haar afstudeerplan een KuiperCompagnons Graduation Award kreeg, voelt als erkenning. ‘Het is fijn dat meer mensen zien wat ik heb gedaan en hoe ik in het vak sta. Dat ik daar een prijs voor krijg geeft me het gevoel dat ik nu echt het vak ben binnengestapt.’

Natuurlijke rol voor de stadsbodem

De bodem vormt de basis voor al het leven op aarde en een vitale bodem heeft een positief effect op de bovengrond. Toch wordt bij ruimtelijke ontwikkelingen in de stad niet vanuit de bodem gedacht. Hierdoor zijn steden niet toekomstbestendig. We moeten daarom toe naar een vitaler bodemsysteem en dat vraagt om een bodem met een natuurlijke rol. Deze rol komt het beste tot uiting als bij de inrichting van de stad aan enkele principes vastgehouden wordt. Er moet geen bodemroering zijn, geen bodemverdichting, zoveel mogelijk open bodem en zoveel mogelijk ruimte voor ondergrondse verbindingen tussen bodemorganismen en vegetatie. Maatregelen die kunnen bijdragen zijn bijvoorbeeld het bovengronds aanleggen van kabels en leidingen. Ook het benutten van bestaande funderingen kan bijdragen, net als het zorgen voor stadslandbouw, tinyforests en het toepassen van halfopen verharding.

Afstudeerder Jolinde Doornbos

Project Bouwen vanuit de Bodem

School Saxion University of Applied Sciences

Opleiding Stedenbouwkundig Ontwerpen

Begeleiding Robert Wienk, Geert Roovers en Merijn van Loon

Samen met voorzitter Gijs van den Boomen en DG Ruimte Marjolein Jansen koos de Delftse wethouder Martina Huijsmans de winnaars van de KuiperCompagnons Graduation Awards.

Wat viel u op?

‘Ik heb zelf ooit stedenbouw gestudeerd, en ik zie dat het vak nu veel ingewikkelder is. Ontwerpen raakt aan zoveel maatschappelijke opgaven, kent zoveel lagen ook. Dat is echt een groot verschil met 30 jaar geleden. Ik denk dan ook dat de motieven om stedenbouw te gaan studeren anders zijn dan toen. Studenten leggen een maatschappelijk engagement aan de dag en willen echt helpen om die urgente vraagstukken van antwoorden te voorzien. Dat vergt wel wat. Je kunt niet meer zomaar met een klassiek ontwerp aankomen.’

Waar heeft u op gelet?

‘Aan de ene kant dus hoe het voorstel bijdraagt aan die maatschappelijke opgaven, hoe het helpt om transities voor elkaar te krijgen en de ruimtelijke puzzels die daarbij horen te leggen. Aan de andere kant vind ik het belangrijk dat afstudeerders laten zien hoe strategieën of denkrichtingen op specifieke plekken tot keuzes leiden, dat ze laten zien hoe het eruit gaat zien. Daarbij laat ik me soms leiden door mijn gevoel. Welk project raakt me, wat ontroert me?’

Hebben jullie als jury nog een aanbeveling voor de opleidingen?

‘Die maatschappelijke betrokkenheid kan soms zwaar drukken op een afstudeerproject. Het is de kunst om een middenweg te vinden. Dus de vrije ruimte van het afstudeervak benutten om je verantwoordelijkheid ten opzichte van de samenleving te nemen, zonder je eigen fascinatie te verloochenen. Docenten kunnen afstudeerders hierin begeleiden.’

Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.