Het werelderfgoed van de Waddenzee verdient een plek waar bezoekers kennis kunnen maken met de bijzondere natuur die in dit getijdengebied schuilgaat. Daarom verrijst een splinternieuw erfgoedcentrum in het dorp Lauwersoog, pal aan de dijk die de Waddenzee scheidt van het Lauwersmeer. Dit centrum is meer dan een museum. Het fungeert tevens als onderzoeksstation waar wetenschappers en studenten het ecosysteem van de Waddenzee kunnen bestuderen.

De Deense architect Dorte Mandrup gaf het houten gebouw geleidelijke spiraalachtige hellingen langs de buitengevel. Daarlangs zijn de verschillende verdiepingen te bereiken. Vanaf het dak hebben bezoekers een panoramisch uitzicht op de zee, het Lauwersmeer en het omliggende landschap. Iets lager, bij het bassin, maken jong en oud kennis met de geredde zeehonden die tijdelijk in het erfgoedcentrum leven. Een verdieping lager bieden grote ramen zicht op het onderwaterleven van de zeehonden. In de naastgelegen watertuin van afgedamde bassins is plaats voor aquatisch onderzoek en leren recreanten over de vele planten en kleine dieren die in de Waddenzee leven.

Eerder maakte Mandrup ook een Waddenzeecentrum in Denemarken en het Trilateral Wadden Sea World Heritage Partnership Center in Duitsland.

LANDSCHAPSONTWERPER EN THEATERMAKER TOM STRUYF WOONT EN WERKT IN ANTWERPEN ÉN IN ROTTERDAM.
DE NEDERBELG IS GEFASCINEERD DOOR WAT ONZE TWEE LANDEN BINDT EN VAN ELKAAR ONDERSCHEIDT.
IN DEZE EERSTE AFLEVERING: OBSTAKELS IN DE PUBLIEKE RUIMTE.

Mijn lief en ik maken vaak een ommetje in de Rotterdamse wijk Blijdorp. We kennen daar elke stoeptegel, lantaarnpaal en scheefgegroeide Pinus. Geen kleine dagelijkse verandering ontsnapt aan onze aandacht. Sinds twee maanden maken we ons ommetje met een kinderwagen en hobbelen we met vernieuwde aandacht door het comfortabele stadse landschap dat we zo goed kennen. Nu vormt de stoepbrede knoestige plataan, waar we eerder altijd nietsvermoedend voorbijliepen, voor het eerst een obstakel dat ons dwingt met ons kleine mensje de rijbaan op te gaan.

Het doet me denken aan een project van de Brusselse kunstenaar David Helbich. Zijn fotoreeks Belgian Solutions toont treffende situaties in de getergde Belgische publieke ruimte: een elektriciteitskast pal op het fietspad, een openbaar toilethokje boven op een standbeeld, een parkeerplaats zonder toegangsweg. Ik ken de foto's al lang, en vroeger vond ik ze niet meer dan een geestige en ietwat treurige verzameling herkenbaarheid. Tot ook Nederland onder mijn huid kroop: een land met een publieke ruimte die zo doordacht en opgeruimd is vormgegeven, dat je onderweg van a naar b geen moment hoeft bezig te zijn met je omgeving. En hoewel ik me dit comfort probleemloos laat welgevallen, vind ik zoveel gemak en handigheid bij momenten ook een beetje creepy.

Dan kan een lichte melancholie mij overvallen, die de foto's van Helbich een extra dimensie geven. Want ja, Belgian Solutions toont lachwekkende taferelen van halfgare fouten in ontwerp of beheer, maar er is ook een andere kant. De foto’s maken de gebruiker bewust van zijn omgeving, en dagen zo uit tot reflectie over de ruimte die we met elkaar delen. Het zijn onbedoelde surrealistische kunstwerkjes waardoor je (letterlijk) even stilstaat – een elektriciteitskast op het fietspad kun je namelijk niet ongezien passeren.

Lees ook de column van Arjan Harbers in het maartnummer van Blauwe Kamer, waarin hij juist kansen voor (nog) meer orde op straat spot.

Esther Vlaswinkel en Maartje Luisman, directeuren van het Amersfoortse stedenbouwbureau SVP, laten in het papieren maartnummer van Blauwe Kamer zien wat of wie hen inspiratie geeft. Zo zijn ze onder de indruk van hoe de Britse land art-kunstenaar Andy Goldsworthy met feilloze ingrepen de schoonheid van het landschap en de natuur zichtbaar weet te maken. ‘Soms zijn die ingrepen permanent, soms van tijdelijke aard, zoals zijn bouwwerken van sneeuw en ijs of zijn balancerende stokken in het water. Less is bij Goldsworthy zeker more: kijk naar de schoonheid die er al is.’ Deze korte documentaire biedt een fraai inkijkje in het creatieve denkproces van deze door Vlaswinkel en Luisman geroemde earth artist.

Behoed voor de vergetelheid: ontwerp van Michael van Gessel voor het Bredase park Valkenberg, het naoorlogse ruilverkavelingsplan voor
de Lieshoutse Beemden en de schetsen van Pjotr Gonggrijp.

Is er geen beleid voor de archivering van tuin- en landschapsarchitectuur?

‘Nee, er zijn geen richtlijnen en er is geen duidelijk adres waar je relevante stukken kunt onderbrengen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit hoeveel moeite het kostte om het archief van tuin- en landschapsarchitect Michael van Gessel ergens onder te brengen.’

In Wageningen heb je Speciale Collecties en Rotterdam heeft Het Nieuwe Instituut.

‘Speciale Collecties in Wageningen neemt op dit moment geen nieuw materiaal op. En HNI heeft geen specifieke opdracht ten aanzien van de tuin- en landschapsarchitectuur. Zij nemen alleen materiaal op als dit past binnen hun verzamelbeleid dat zich richt op architectuur en stedenbouw. In de praktijk hangt het dus vaak af van toevalligheden of zaken bewaard blijven. Zo zijn de ruilverkavelingsplannen van Staatsbosbeheer door oplettende vakgenoten uit een container gered.’

Wat is jouw opdracht?

‘Het is de bedoeling om eerst in beeld te brengen waarom archivering van belang is, waarom het nodig is om archiefmateriaal te bewaren en toegankelijk te maken. En ik moet laten zien dat er een probleem is, nu door gebrek aan beleid waardevolle stukken in de prullenbak belanden.’

Wat kan er zonder consistent archiefbeleid verloren gaan?

‘Een paar jaar geleden overleed tuinarchitect Louis le Roy. Iedereen voelt wel aan dat zijn nalatenschap niet weg mag, maar er is niet direct een plek waar het heen kan. Of neem de tekeningen van Pjotr Gonggrijp uit de jaren 1970, waarmee hij vele Delftse stadsontwerpers liet kennismaken met het Europese landschap. Het is dat stedenbouwkundige Frits Palmboom deze tekeningen bij het HNI wist onder te brengen, anders waren ze voorgoed verloren gegaan.’

Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.