Op 30 november presenteerden de acht teams in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam hun eerste bevindingen. Foto’s: Geert van de Wijk

In het gevarieerde landschap van Noordoost-Groningen – stoer, weids en klei enerzijds, kleinschalig en verfijnd anderzijds – onderzoeken de teams van Ruut van Paridon en Abe Veenstra drie grote opgaven: de energietransitie – waar is ruimte voor windturbines en zonneparken, hoe wordt het chemiecluster in de Eemsdelta verduurzaamd? –, klimaatverandering (zeespiegelstijging, zoetwatervoorziening) en enkele landschappelijke vraagstukken: het herstel van het natuurlijke getijdenlandschap van de Eems, het bewaken van de openheid van het agrarische polderland en het ruimte bieden aan cultuurhistorische plekken en fenomenen.

De ontwerpteams stellen voor om de ‘natuurkracht’ van de regio te gebruiken om deze opgaven van antwoorden te voorzien. Niet alleen om economische activiteiten tot bloei te laten komen, maar ook om het landschappelijk systeem zoveel mogelijk recht te doen – met als motto ‘de zee neemt, de zee geeft’. De teams formuleren enkele ontwerpprincipes, zoals het clusteren van activiteiten en het open houden van ‘landschapsvensters’, het combineren van functies, het verbeteren van de verbindingen met het achterland en het zichtbaar maken van de natuurkrachten – zoals de getijdenwerking in het estuarium.

In Flevoland gaat het om de landbouw van de toekomst, een agrarische sector die op termijn wellicht volledig circulair is, of waarin agrobosbouw en visteelt heel normaal zijn. De teams van captains Berdie Olthof en Peter Veenstra gebruiken het ijzersterke poldercasco – dat overigens aan vernieuwing toe is – als raamwerk om dergelijke veranderingen in de landbouw een plek te geven. Daarbij kijken zij naar opgaven die op Flevoland afkomen of waar de regio nu al mee kampt, zoals bodemdaling, de omslag naar duurzame energie en verstedelijking (vanwege de overloop vanuit de Amsterdamse regio).

De teams gaan ervan uit dat boerenbedrijven van kleur verschieten en zich gaan profileren als hightechboer, natuuragrariër of stadsrandboer. Binnen het casco van de Flevopolder – met kleine en grote eenheden – moet die verkleuring leiden tot een logische, landschappelijke configuratie. Een en ander is natuurlijk afhankelijk van de bodemkwaliteit: waar treedt vernatting op, waar daalt de grond, waar is sprake van degradatie?

In Arnhem-Nijmegen-Foodvalley verbaast het ontwerpteam van Bernadette Janssen zich over het gebrek aan samenhang tussen de verschillende hoge kwaliteiten die de regio herbergt. Er zijn twee topuniversiteiten, die binnen de regio nauwelijks samenwerken. Er ligt een kansrijke ‘goederencorridor’ (A15 en Betuwelijn) die vooral als last wordt gezien. De nevengeul bij Nijmegen is wereldberoemd, maar heeft voor de regio nauwelijks betekenis.

Het team wil de regio meer smoel geven door in te zetten op drie sporen. Ten eerste het versterken van de samenhang tussen de verschillende campussen, en dan niet alleen de universiteitsterreinen in Wageningen en Nijmegen, maar ook het World Food Center in Ede, Arnhems Buiten en goederenoverslag ‘Railterminal Gelderland’ bij Valburg. Ten tweede het idee om gezondheid en voedsel prominenter in te zetten als dragers van de regionale economie. Ten derde de positionering van Arnhem-Nijmegen-Foodvalley als de zoetwaterkraan van Nederland, onder meer vanwege het zuivere kwelwater uit de Veluwemassief.

Het team van Jeroen Ruitenbeek volgt in dezelfde regio een spannende koers. Het verkent de mogelijkheden om hier en daar snelwegafritten weg te halen, zodat sommige gebieden in de luwte komen te liggen en daardoor interessante woonmilieus opleveren. Dit vraagt evenwel om een effectiever gebruik van het mobiliteitsnetwerk.

In Zuid-Holland is de opgave tamelijk concreet: hoe maken we de bouwpraktijk circulair? Het team van Marco Vermeulen stelt voor om volledig over te schakelen op hout voor de 210.000 woningen die tot 2030 in Zuid-Holland gebouwd moeten worden. Het is duurzaam – door het vastleggen van CO2 – en nu al voorhanden in de vele (productie)bossen die Nederland rijk is. Als het aan Vermeulen en zijn team ligt komen er bossen bij. Het levert interessante woonomgevingen en landschappen op, maar brengt ook vragen op tafel. Wat betekent dit voor de biodiversiteit? Is er straks nog habitat voor weidevogels?

Het andere team voor Zuid-Holland, onder aanvoering van Anne Loes Nilessen, doet onderzoek naar circulaire systemen op verschillende schaalniveaus. Kunnen materialen die vrijkomen bij de renovatie van individuele woningen elders in de Haagse Zeeheldenbuurt hergebruikt worden? Kan beton, staal en baksteen dat vrijkomt in bouw- en sloopprojecten op een stedelijk bedrijventerrein – de Schieoevers in Delft – ter plaatse benut worden? En kan de Spaansepolder in Rotterdam uitgroeien tot een circulaire hub waar materialen verzameld, gesorteerd en verwerkt worden in nieuwe en verkoopbare producten?

Dit e-zine kwam mede tot stand met financiële steun van de NVTL en de BNSP.

Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.