Herinneringsplek ontrafelt het gruwelijke
verleden van Kamp Amersfoort
Caleidoscopisch labyrint voor 102.000 namen
Project in beeld
Binnenkijken bij ...
Uitgelicht
Jaren geleden stond ik voor het graf van Frank Young op de Britse militaire begraafplaats in Bergen op Zoom. Frank was een 25-jarige Schotse soldaat die in het najaar van 1944 op een Brabantse akker sneuvelde nadat hij met zijn jeep op een landmijn was gereden. Frank kwam uit een klein textielstadje en hield van country- en folkmuziek. Zijn vader was schaapsherder die met zijn kudde door de groene heuvels van Zuid-Schotland trok. Frank was klein van postuur geweest, met lichtblond haar.
Ik weet dit alles door de verhalen die George Coltman mij vertelde, een oorlogsveteraan over wiens oorlogsherinneringen ik in 2015 een boekje schreef. Hij en Frank waren boezemvrienden en hadden zich in 1939 vrijwillig bij het Britse leger aangemeld.
Tijdens oorlogsherdenkingen als op 4 mei stond ik stil bij mensen die in de oorlog waren gestorven, zonder echt te weten wie zij waren – mannen en vrouwen zonder gezicht, zonder naam, zonder stem. En als ik oorlogsgraven bezocht zeiden de namen op de stenen me niets.
Maar bij het graf van Frank Young was geen sprake meer van anonimiteit: ik herdacht iemand die ik werkelijk leek te kennen. Ik wist hoe Frank eruit had gezien, ik wist naar welke muziek hij luisterde, ik wist hoe hij aan zijn einde was gekomen.
In dit herfstnummer twee projecten waarin het eveneens draait om herdenking, en de noodzaak om hiervoor aangename plekken in te richten. Zoals het nieuwe museum in het voormalige Kamp Amersfoort waar de slachtoffers van de gruweldaden een gezicht krijgen en hun persoonlijke verhalen verteld worden.
In dit najaar geopende Nationaal Holocaust Namenmonument vinden nabestaanden eindelijk een plek om de ruim 102.000 Nederlandse Joden, Roma en Sinti die door de nazi’s vermoord zijn, te gedenken. Door hun namen in de bakstenen muren te graveren worden de slachtoffers voorgoed aan de vergetelheid onttrokken.
Mark Hendriks, hoofdredacteur
Mooie plek voor gruwelijke herinneringen
Van Kamp Amersfoort is niet veel meer over. Het concentratiekamp dat in de Tweede Wereldoorlog dienstdeed als opvang en doorvoerplek voor 47.000 gevangenen werd grotendeels gesloopt. Op het terrein vestigde zich onder andere een politieacademie. Het enige wat van het kamp resteerde was een wachttoren, een schietbaan, een lijkenhuisje en wat bomen.
De in 2004 aangelegde herinneringsplek is vernieuwd naar een ontwerp van Inbo, Juurlink en Geluk en Tinker Imagineers. Het team maakte een compositie die zich beetje bij beetje laat ontrafelen.
Het rechthoekige veld van grijze gravel is omzoomd door een semitransparante wand van cortenstaal. Het veld beslaat ongeveer een kwart van het oorspronkelijke complex. Een grote maquette dicht bij de ingang helpt om het terrein en het verleden te ontdekken. In de wand in de verre hoek is een poort zichtbaar die ooit toegang gaf tot de zogenaamde ‘rozentuin’, een plek waar gevangen werden gemarteld. Twee stroken met prikkeldraad suggereren een pad ernaartoe. Een glazen paviljoen vormt de toegang tot het ondergronds museum en een enkele boomgroep zorgt voor geborgenheid. In een andere, meer gesloten wand langs het veld houdt zich een café schuil. Het complex laat zien hoe architectuur en omgevingskunst samen ruimte en inhoud geven aan een indrukwekkende geschiedenis. Een bronzen afgietsel van de laarzen van kampcommandant Berg staat voor enkele tientallen paarsgewijze voetstappen van beton. In het sobere en donkere ondergrondse museum krijgen die voetstappen een gezicht en een verhaal.
Project nieuw museum Kamp Amsersfoort
Locatie Amersfoort
Ontwerpers Inbo, Juurlink en Geluk, Tinker Imagineers
I.s.m. Royal HaskoningDHV
Opdrachtgever Nationaal Monument Kamp Amersfoort
Uitvoering Salverda Bouw
I.s.m. Pieters Bouwtechniek, Deerns
Realisatie 2020 – 2021
Afbeeldingen Ossip van Duivenbode, Ger van der Vlugt, Mike Bink, Inbo, Harry Harsema
VAN DE BNSP EN NVTL
De grenzen tussen ontwerpdisciplines vervagen. Stedenbouw, landschapsarchitectuur en gebiedsontwikkeling zijn met elkaar verbonden. Tijd dus om de banden tussen de beroepsverenigingen aan te halen tijdens een netwerkborrel op 25 november.
VAN BLAUWE KAMER
Ons septembernummer staat traditiegetrouw in het teken van het beste afstudeerwerk in stedenbouw en landschapsarchitectuur van het afgelopen studiejaar. Dit vieren we met een speciale bijeenkomst op 4 november op de TU Delft. Onder leiding van Sophie Stravens gaat de nieuwe generatie ontwerpers in gesprek over hun afstudeerproject.
Plus: de feestelijke uitreiking van de KuiperCompagnons Afstudeerprijs voor de beste afstudeerprojecten.
Voor in de agenda: op 11 december vindt de presentatie van het Blauwe Kamer Jaarboek 2021 plaats. Dit jaar reizen we af naar Eindhoven Airport – de heringerichte buitenruimte is een van de 23 projecten die de selectiecommissie onder leiding van Esther Agricola koos.
advertentie
Landschapsexcursie ’t Gelders Eiland
Op donderdag 11 november 2021 organiseert straatbaksteenfabrikant Vandersanden in samenwerking met NVTL een bijzondere landschapsexcursie op het ’t Gelders Eiland, gelegen
in de Gelderse Poort bij Lobith. Thema van de excursie is 'Water, grondstoffen en landschap' waarbij drie buitenlocaties onder aanvoering van verschillende gidsen worden
aangedaan.
Ontstaan als doorbraak van de rivier de Rijn in een stuwwal vormt ’t Gelders Eiland het begin van de rivierendelta Nederland. Het gebied heeft in zijn roemruchte verleden altijd
met water, grondstofwinning en landschapsverandering te maken gehad. Voor oorlogen, baksteenfabrieken, waterveiligheid en -infrastructuur.
Tijdens de excursie bezoeken we de locaties Revensweert en Erfkamerlingschap, de in ontwikkeling zijnde overnachtingshaven voor scheepvaart in Spijk en de Bijlandse Waard. Gidsen
zijn Thijmen van Heerde (Boswachter bij Staatsbosbeheer), Iwan Reerink (Senior projectleider gebiedsontwikkeling bij K3), Abe Schuring (Omgevingsmanager bij Boskalis) en Koen van
Aanholt (Manager Gebiedsontwikkeling bij Van Nieuwpoort Bouwgrondstoffen). De dag is kosteloos en duurt van 9.00 tot 17.00 uur. Incl. lunch en vervoer tussen de locaties.
Meld u direct aan
OP FILM
Bouwcrisis
Een terugkijktip voor wie nog niet genoeg heeft van de bouw- en woningcrisis. Een documentaire met achtergronden en feiten over de gebiedsontwikkeling in de Utrechtse Merwedekanaalzone – over hoe de grondhandel daar jarenlang vrij spel kreeg, en zo voor hoge prijzen zorgt. Met hoofdrollen voor wethouder Kees Diepeveen en een aardige bijdrage van good old Rudy Stroink.
Blauwe golven
Het bekende kunstwerk Blauwe Golven van Peter Struycken in Arnhem wordt onderdeel van een nieuw park – een ontwerp van Veenenbos en Bosch. Het is het resultaat van een langlopend en moeizaam planproces waarin het aanvankelijk de bedoeling was om het kunstwerk helemaal te verwijderen. Volgens architect Hans van Houwelingen een teken dat openbare kunst onder grote druk staat. Met studenten van ArtEZ dook hij in de besluitvorming. Op basis van gesprekken met Struycken zelf (teleurgesteld in het onderhoud, verder nog steeds tevreden met het kunstwerk), kunsthistorici, raadsleden, omwonenden en wethouders komen ze in deze film tot opvallende conclusies. ‘De verwijdering van dit kunstwerk zou schandalig zijn voor de kunstgeschiedenis.’
Binnenkijken bij...
MeeuwsenMuldoon
Landschapsarchitecten Arjen Meeuwsen en Rupert Muldoon runnen samen het bureau MeeuwsenMuldoon. Rupert vanuit Engeland, Arjen vanuit zijn woning op buitenplaats De Hoorneboeg in
Hilversum. Als ontwerper droeg hij bij aan de herontwikkeling van het oude landgoed, onder meer door enkele tuinen te ontwerpen die hij met vrijwilligers onderhoudt.
Maar op De Hoorneboeg houdt Arjen zich vooral bezig met het maken van cider, een drank dat volgens hem ‘landschapsvormende’ kenmerken heeft. De productie van cider geeft in onbruik
geraakte hoogstamboom- gaarden immers weer een verdienmodel, en het biedt mogelijkheden voor de aanplant van voedselbossen. De nieuwe cidercultuur zorgt bovendien dat de fraaie
boomgaarden opnieuw gewaardeerd worden.
Labyrint om nooit te vergeten
Het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam herdenkt de 102.000 Nederlandse Joden, Roma en Sinti die tijdens de Tweede Wereldoorlog onder het naziregime zijn vermoord.
Het monument staat midden in het oude Joodse kwartier en is ontworpen door de Amerikaanse architect Daniel Libeskind. Hij bedacht een labyrint van muren, waar in elke baksteen een naam staat gegraveerd. Boven de muren ‘zweven’ platen van spiegelend roestvaststaal die voor een caleidoscopisch effect zorgen. Het Nederlandse bureau Rijnboutt voorzag het monument van een landschappelijke inpassing. In het persbericht zei landschapsontwerper Petrouschka Thumann hierover: ‘Met halfverharding, acht karakteristieke bomen en hagen hebben we de locatie een parkachtige uitstraling willen geven, die logisch aansluit op de naastgelegen Hoftuin, een groene oase in de stad.’
Project herdenkingsmonument slachtoffers Holocaust
Locatie Amsterdam
Ontwerpers Studio Libeskind, Rijnboutt
Opdrachtgever Nederlands Auschwitz Comité
Uitvoering Koninklijke Woudenberg
Ontwerp 2016 – 2019
Realisatie 2019 – 2021
Foto’s Kees Hummel
Film Stijn Poelstra
Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?
Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.
Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier
doorgeven.