Het voormalige terrein van de Nederlandse Kabel Fabriek, aan de Schie-oevers van Delft, verandert de komende jaren in een moderne stadswijk. De ontwerpers van het Rotterdamse bureau Mei architects maakten een plan voor een mix van woningen, voorzieningen en bedrijvigheid. Een belangrijk uitgangspunt is om de ondernemers die zich sinds 2009 in de verlaten fabriek hebben gevestigd mee te nemen in de herontwikkeling – zoals de plaatselijke boomkwekerij, die het nieuwe Kabeldistrict gaat voorzien van volgroeide bomen.

De constructie van de oude fabriek staat aan de basis van het stedenbouwkundig ontwerp. Het dak wordt verwijderd, maar de stalen vakwerkliggers en bakstenen gevels vormen een raamwerk voor de toevoeging van grondgebonden woningen, hier en daar verhoogd met appartementen. De combinatie van kleine woon-werkgebouwen enerzijds en hoogbouwaccenten anderzijds is een verwijzing naar de stedelijke uitstraling van Delft, bepaald door zowel de kleinschalige oude binnenstad als de recente stadsuitbreidingen.

De openbare ruimte is autovrij en bestaat uit verschillende typologieën, waaronder publieke erven en semiprivate groene hoven. In het hart van het gebied komt rondom de oude schootsteen een kleinschalig centrum, met winkels en culturele functies. Langs de Schie wordt een park aangelegd, met aan de fabriekszijde een ‘waterplein’ en horeca.

Landschapsarchitect Frank Stroeken onderzocht met vakgenoten hoe we windturbines op land zo goed mogelijk een plek geven.

Waarom dit onderzoek?

‘Tot mijn spijt moest ik constateren dat in het ingewikkelde krachtenveld van de energietransitie de landschapsarchitectuur nog altijd een marginale positie bekleedt. Sterker nog, ik merkte dat landschapsarchitecten hier en daar te boek staan als “modernistische plannenmakers”, en dat maar weinigen inzien dat een goed regionaal landschapsplan van pas komt om de plaatsing van windturbines in goede banen te leiden. Dat ligt deels ook aan onszelf. Wij zijn blijkbaar nog steeds niet in staat om een eenduidig verhaal op tafel te leggen over op welke gronden de plaatsing van turbines moet plaatsvinden.’

Is dat niet vreemd? Er wordt toch al jaren ontwerponderzoek gedaan naar de inpassing van windturbines.

‘Dat is zeker zo, maar die kennis heeft de buitenwereld nog lang niet bereikt. In de praktijk zijn andere, vaak technische overwegingen leidend in de locatiekeuze. Als die vaststaat, komt een landschapsplan ter sprake. Maar dan ben je in feite al te laat. Bovendien bestaat binnen ons vakgebied nog lang geen consensus over de beste aanpak. Turbines langs snelwegen bijvoorbeeld klinkt plausibel, maar over hoe en wat lopen de meningen uiteen. Verder zijn veel studies van de afgelopen jaren een poging geweest om als ontwerpwereld grip te krijgen op de razend ingewikkelde energiewereld, waardoor basisvragen over inpassing en beleving ondergesneeuwd raakten.’

Wat is jullie belangrijke boodschap?

‘We willen benadrukken dat de energietransitie vertraging oploopt omdat we onvoldoende nadenken over de opstelling van turbines en de gevolgen die windprojecten hebben voor de beleving van een plek. Om dit te keren, hebben we tien kwaliteitsregels geformuleerd, waarbij de hoofdmoot is dat we moeten stoppen met de versnipperde aanpak van kleine windprojecten in gebieden die toch al geen kwaliteit hebben. Als we die regels in acht nemen, zijn we hopelijk in staat om nieuwe energielandschappen te maken die ook leefbaar en aangenaam zijn.’

Landschapsarchitect Hanna Prinssen won in juni de Archiprix met haar afstudeerproject over vuurlandschappen. Hiervoor haalde ze inspiratie uit het boek Vuur en beschaving van Joop Goudsblom.

‘Dit boek heeft mijn kijk op vuur echt beïnvloed. Zoals zoveel mensen zag ik vuur en brand als iets gevaarlijks, als iets waar we bang voor zijn. Maar tijdens het lezen leerde ik welke rol vuur heeft gespeeld in de geschiedenis van onze beschaving. Als enige diersoort wisten we het vuur te beheersen en dat heeft ons veel gebracht. Bescherming, betere kooktechnieken, technologische uitvindingen, licht en warmte. Maar tegenwoordig is vuur uit ons dagelijks leven verdwenen. We zien het niet meer, zijn ervan vervreemd geraakt. We weten het niet meer goed te hanteren.’

‘Door die afstand zijn we bos- en natuurbranden anders gaan bekijken, als iets gevaarlijks, onwenselijks, als rampen. Terwijl vuur, net als water en wind, onderdeel is van het natuurlijk systeem en een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling van gezonde en toekomstbestendige landschappen en ecosystemen. Omdat het de vruchtbaarheid van de bodem vergroot, omdat het licht en ruimte biedt, omdat het verjonging in de hand werkt.’

‘In mijn afstudeerproject heb ik, naar analogie van Ruimte voor de Rivier, onderzocht hoe binnen het Californische bos- en natuurbeheer een plek kan worden ingeruimd voor vuur en brand. Daarvoor ontwierp ik een “vuuruiterwaard”, met brandgangen, waterlopen en een stenige vuurdijk die de nabijgelegen bebouwing beschermt. De grote vraag is hoe we de geesten rijp krijgen om vuur weer toe te laten in onze landschappen. Zeker in Amerika, waar brandweerlieden helden zijn, ligt de focus op blussen en uitmaken. Terwijl het veel beter is om het landschap klaar te maken voor een brand – zodat het geen ramp is als het vuur komt, maar een ecologische verbeterslag.’

Het afstudeerproject van Hanna Prinssen wordt ook belicht in de afstudeerspecial in ons septembernummer.

Ben je nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar onze volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Heb je een abonnement, maar niet het e-zine per mail ontvangen?
Geef dan hier jouw e-mailadres door.