SPEELS ENERGIEPLEIN IN DORDRECHT
ZUNDERT STUURT AUTOMOBILIST DE NATUUR IN
ZAHA HADID GEEFT HAMBURG EEN HAVENTHEATER
Terugkijken op ...
Ondertussen in ...
Een boekenlijstje ...
In dit Blauwe Kamer e-zine blikken we kort terug op de zevende editie van de Internationale Architectuurbiennale Rotterdam (IABR). Het evenement wint aan belang, zeker nu de overheid de regie over ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling steeds meer aan anderen laat. De uitdagingen waarvoor steden wereldwijd staan, vragen volgens de organisatoren van de IABR om nieuwe ideeën, ontwerpend onderzoek en slimme projecten. Over of de IABR deze rol ook waarmaakt zijn de meningen verdeeld, maar de constatering dat de overheid nauwelijks nog verantwoordelijkheid neemt voor de inrichting van stad en land wordt breed onderschreven. Maar terwijl ik dit stukje schrijf lees ik dat het rijk – dat dus nauwelijks nog investeert in ruimtelijke ontwikkeling en ontwerp – eerder dit jaar wel 13 miljoen euro uittrok om van de Afsluitdijk een ‘icoon’ maken. Ontwerper Daan Roosegaarde is door minister Schultz hoogstpersoonlijk gevraagd een plan te maken. Over zijn ideeën werd vorige maand meer bekend: Roosegaarde wil van de Afsluitdijk een ‘beleving’ maken, met onder andere lichtgevende basaltkeien en energieopwekkende vliegers.
Het initiatief geeft te denken. Onze columnist Christiaan Weijts schreef in NRC Handelsblad de noodzaak van het project niet te zien. ‘De Afsluitdijk staat op zichzelf al garant voor een van de meeste pure belevingen: het water, de lucht, de wind, en dat met 130 kilometer per uur.’
Ikzelf probeer het initiatief van de minister te rijmen met het vorig jaar onder auspiciën van Rijkswaterstaat – en dus de minister – verschenen masterplan voor de versterking van de Afsluitdijk. Hierin betogen de landschapsarchitecten van Feddes/Olthof en architect Paul de Ruiter met klem dat het uniforme en sobere profiel van de 32 kilometer lange dijk hoe dan ook bewaard moet blijven. Juist die kaarsrechte lijn door het water, vinden de ontwerpers, maakt de Afsluitdijk uniek en een autorit waard. Zo bezien lijken de ideeën van minister Schultz en Daan Roosegaarde niet alleen overbodig, maar tonen ze ook aan dat dit kabinet de voorkeur geeft aan spektakel boven het ontwerpen aan ruimtelijke en landschappelijke vraagstukken.
Mark Hendriks, hoofdredacteur
Speels energieplein voor een Dordts cultuurpaleis
De omgeving van het Energiehuis in Dordrecht – een plek voor podiumkunsten, met pop-, concert- en theaterzalen – is heringericht. Het ontwerp van het Arnhemse bureau Landlab verwijst naar het industriële verleden van dit buitendijkse gebied. Het terrein was vroeger in gebruik als houthaven, scheepswerf en energiecentrale. De voormalige parkeerplaats voor het Energiehuis is omgebouwd tot een speel- en evenementenplein. Dit deel, uitgevoerd in een donkere klinkerbestrating wordt gemarkeerd door twee betonnen banden met zwarte lichtmasten. Op het speelplein liggen onder andere een golvend speelveld en een rijtje fonteinen. Hoewel het parkeren verplaatst is naar een parkeergarage is rond dit centraal gelegen speelplein nog autoverkeer mogelijk – zoals stadsbussen en het expeditieverkeer voor het Energiehuis en de nieuwe bioscoop. Het groen op het plein bestaat uit nieuwe bomen en grasvelden. Langs het water van het Wantij is de kade heringericht met kasseien en een betonnen strip met stalen banden – een verwijzing naar de oude scheepshellingen. Brede traptreden bieden toegang tot het water. De uitvoering van dit deel start naar verwachting in 2017.
Project herinrichting buitenruimte Energiehuis
Locatie Dordrecht
Ontwerper Landlab i.s.m. gemeente Dordrecht
Aannemer Kraaijeveld Aannemingsbedrijf
Opdrachtgever gemeente Dordrecht
Ontwerp 2014 – 2015
Uitvoering 2015 – 2016
Foto's LANDLAB, Jan van der Waal, Jarko de Witte van Leeuwen
nieuws
ONTWERPSTUDIE NAAR
RELATIE TUSSEN STAD
EN SNELWEG
Begin 2016 startte de ontwerpstudie ‘Snelweg en stad – meer leefbaarheid en ruimte’, een initiatief van onder andere BNA Onderzoek, de TU Delft, een aantal grote gemeentes en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Zeven interdisciplinaire ontwerpteams bogen zich door middel van ontwerpend onderzoek over de relatie tussen stad en snelweg rondom verschillende belangrijke snelwegen. Hierbij was de auto als achterhaald concept een uitgangspunt. De belangrijkste verbetering die de onderzoekers voorstellen is dat deze belangrijke verkeersaders worden aangepast tot meer ‘inter’stedelijke overgangsgebieden en een betere verbinding moeten vormen met de binnenstad – en dan niet alleen met de auto, maar ook te voet en met de fiets. De bevindingen worden gebundeld in een uitgave die in het najaar zal verschijnen.
Anne van Schaijk
GROENEVELD NAAR STIMULERINGSFONDS
Syb Groeneveld wordt per 1 september de nieuwe directeur-bestuurder van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. De afgelopen jaren heeft het Stimuleringsfonds zich verbreed tot de gehele creatieve industrie. De raad van toezicht is ervan overtuigd dat Groeneveld deze lijn voortzet en het Stimuleringsfonds verder ontwikkelt. Groeneveld werkte eerder voor onder meer de denktank Kennisland en het Mediafonds, en is momenteel werkzaam bij het Instituut voor Beeld en Geluid. Syb Groeneveld ziet als zijn belangrijkste taak als directeur bij het Stimuleringsfonds om de maatschappelijke impact en de internationale initiatieven van het fonds over het voetlicht te brengen. Groeneveld volgt Janny Rodermond op die met pensioen gaat. Zij stond bijna 14 jaar aan het roer bij het Stimuleringsfonds.
Anne van Schaijk
BLAUWE KAMER
FESTIVAL
Blauwe Kamer bestaat 25 jaar. Dit vieren we met een feestelijk programma op zaterdag 24 september in en rond het Schip van Blaauw in Wageningen. Met lezingen, een talkshow en presentaties, en verder muziek, kunst en theater en uiteraard eten en drinken.
NIEUWE
RIJKSADVISEURS
Landschapsarchitect Berno Strootman en architect-stedenbouwkundige Daan Zandbelt worden per 1 september de nieuwe rijksadviseurs. Samen met rijksbouwmeester Floris Alkemade vormen zij vanaf dit najaar het College van Rijksadviseurs. De nieuwe ‘rijksadviseurs voor de Fysieke Leefomgeving’, zoals de officiële titulatuur vanaf 1 september luidt, zijn voor vier jaar benoemd. Strootman volgt Eric Luiten op en houdt zich bezig met landschap; Zandbelt neemt de portefeuille infrastructuur over van Rients Dijkstra. Het College van Rijksadviseurs adviseert de regering gevraagd en ongevraagd over ruimtelijke inrichtingsvraagstukken en het beheer en de nieuwbouw van rijksgebouwen. Rijksbouwmeester Floris Alkemade is gasthoofdredacteur van het septembernummer van Blauwe Kamer.
PARKLAAN KRIJGT DE
DE VROOME-PENNING
Aleks Droog van Parklaan Landschapsarchitecten heeft de Harry de Vroome Penning 2016 in ontvangst genomen. De jury was onder de indruk van Parklaans project Ecoduct en Geluidlandschap Nationaal Park Dwingelerveld, waarin de geluidswallen van de A28 naadloos overgaan in het omliggende natuurlandschap. Het ontwerp wordt geprezen om het verhaal dat de geluidswal vertelt over de omgeving, terwijl een geluidswal normaal gesproken enkel een technische, saaie voorziening is. Elke twee jaar reikt stichting Het Drentse Landschap de Harry de Vroome Penning uit aan initiatieven die bijgedragen aan de ontwikkeling van het Drentse landschap. Andere genomineerden waren het Arboretum Assen en het boek ‘Landschapsbiografie van de Drentse Aa’ van Hans Elerie, Theo Spek, Jan Bakker en Ineke Noordhoff.
Anne van Schaijk
KORT
In juni maakten COA en de rijksbouwmeester de winnaars bekend van de prijsvraag A home far away from home, voor het bedenken van innovatieve oplossingen voor de huisvesting van vluchtelingen.
De beroemde Deense architect Jan Gehl komt naar Nederland. Naar aanleiding van het verschijnen van de Nederlandse vertaling van zijn boek ‘Cities for people’ gaat hij op 7 september in Rotterdam in gesprek met lezers en vakgenoten.
VAN DE BNSP
De omgevingstournee houdt op 22 september halt in Zutphen. Onderwerp van gesprek is de regionale ambitie om in 2030 energieneutraal te zijn.
Jong BNSP organiseert op 30 september een netwerkbijeenkomst waar jonge stedenbouwkundigen en planologen in gesprek gaan met oudere collega’s. Voorafgaand geeft Sarah Ros van de gemeente Haarlem een lezing over de nieuwe Omgevingswet. Aanvang 16.00 uur.
VAN DE NVTL
De NVTL is samen met de BNO aanwezig op de Dag van de Openbare Ruimte op 28 en 29 september in Houten. Op een van de dagen wordt een bureaumiddag georganiseerd, specifiek voor kleinere bureaus en zzp’ers.
In de cursus Toekomstgericht ontwerpen met houtige gewassen leren deelnemers hoe en met welke beplanting het beoogde ontwerpbeeld te realiseren is.
Autoweg en natuur rond Zundert
Om het autoverkeer door Zundert te verminderen is aan de noordwestkant van het Brabantse dorp een nieuwe provinciale weg aangelegd. Deze randweg is ontworpen door het Rotterdamse bureau Wurck. Zij pasten het wegtracé in in een ecologische verbindingszone die de boven- en benedenloop van de Kleine Beek aaneenschakelt, en tevens als bufferzone dient tussen het dorp Zundert en het noordelijk gelegen gehucht Klein-Zundert. De natuurzone is toegankelijk via een vlonderpad. Her en der zijn uitzichtpunten en rustplekken gemaakt. In het gebied staan insectenhotels en een is ijsvogel- en zwaluwenwand aangelegd. De speciaal ontworpen fietsbrug tussen Zundert en Klein-Zundert bestaat uit twee delen – het eerste voert over de Kleine Beek, het tweede deel over de randweg. Ertussen biedt een houten platform zicht over het landschapspark en de nieuwe autoweg. De animatie hieronder neemt de kijker mee langs het tracé en door het landschapspark. Ook van de aanleg heeft aannemer BAM een film gemaakt.
Project noordwestelijke randweg
Locatie Zundert
Ontwerper Wurck
I.s.m Romein beton
Opdrachtgever BAM Wegen, waterschap Brabantse Delta, gemeente Zundert
Ontwerp 2013–2014
Uitvoering 2015
terugkijken op ...
DE INTERNATIONALE ARCHITECTUURBIENALE ROTTERDAM
Was deze zevende editie goed bezocht?
De biennale is een internationaal platform voor het denken over de bijdrage die het ontwerp kan bieden bij het aanpakken van actuele maatschappelijke vraagstukken. De tentoonstelling en de debatten trokken een gemêleerd publiek, waaronder prominenten uit binnen- en buitenland. Ministers en burgemeesters, vertegenwoordigers van internationale organisaties als The Rockefeller Foundation, Unesco en de China Council en directeuren van Shell en Siemens kwamen naar Rotterdam om van gedachten te wisselen over onderwerpen als energietransitie, gebiedsontwikkeling in Afrika of het klimaatbestendig maken van wereldsteden.
In het persbericht staat dat de IABR steeds belangrijker wordt voor de stad omdat de overheid steeds meer taken afstoot. Hoe heeft zich dat de afgelopen maanden geuit?
De projectateliers hebben resultaten opgeleverd die zeer waarschijnlijk de besluit- en beleidsvorming beïnvloeden. Zo werken in Groningen de provincie, gemeentes en bedrijven in de Eemshaven de komende tijd verder aan het in het projectatelier bedachte concept ‘Nordic City’. Lokale partijen zien vooral potentie in het koppelen van opgaven en het daarmee creëren van investeringsmogelijkheden. Ook de gemeente Utrecht gaat aan de slag met de bevindingen uit het lokale projectatelier over de ‘gezonde stad’. Zo is al besloten om het advies van het atelier over te nemen om leegstaande scholen in Overvecht niet te slopen, maar te gebruiken voor nieuwe initiatieven.
Hoe gaat de IABR verder?
De IABR verlengt de samenwerking met Rotterdam. Thematisch zal de biënnale zich blijven richten op het klimaatbestendig maken van de stad, maar bovendien initiatieven ontwikkelen op het gebied van energietransitie, automatisering en digitalisering en het voorkomen van sociale uitsluiting. De resultaten worden getoond op de biennales van 2018 en 2020.
ondertussen in ... hamburg
Gebruik het gele poppetje voor streetview.
Foto’s Martin Zitzlaff
Project hoogwaterkering
Locatie Hamburg
Opdrachtgever Landesdienst Straßen Brücken Gewässer
Architectuur Zaha Hadid, Studio H2K
Lichtplan Schlotfeldt Licht
Ontwerp 2006 – 2012
Realisatie mei 2015 (eerste 165 meter)
Het Londense bureau Zaha Hadid maakte van een functionele hoogwaterkering in Hamburg een nu al populaire openbare ruimte – een spectaculair project in een stad waar de grondtoon bovenal hanseatisch is (doe maar gewoon). Vroeger was dit een klus geweest voor ingenieurs met linialen. Maar dankzij de nabijheid van de stadsontwikkeling Hafencity mocht Zaha Hadid hiervan een 750 meter lange havenpromenade aan de Norderelbe maken. De promenade is een meanderend, met donker basalt bestraat wandeldek. Op de flanken liggen betontrappen die eruitzien als door het water uitgespoelde zandplaten. Op de treden waan je je als in een amfitheater met het water als podium. ’s Avonds wordt het theater uitgelicht door ranke lichtmasten die ogen als kranen en masten. Hadids ontwerp transformeerde een anoniem doorgangsgebied tot een fraaie verbinding van Hafencity en de historische Speicherstadt met het Oude Elbepark.
Hans Fuchs
een boekenlijstje voor de zomer
leestips van martin woestenburg
Tuin- en landschapsarchitectuur avant la lettre, dat is de plattegrond van de omgeving van de abdij van de benedictinesser zusters van Rijnsburg gemaakt in opdracht van de abdis vrouwe Stephana van Rossem in 1598. Hij staat in Er stond een vrouw in de tuin – Over de rol van vrouwen in het Nederlandse landschap van Anne Mieke Backer (de HEF € 27,90). Het is een rijk geïllustreerd boek, ook door het uitputtende onderzoek van Backer naar de rol van zusters, kasteelvrouwen, prinsessen en andere edelvrouwen, boerinnen, moestuinders en uiteindelijk de professionals van vandaag.
Heel veel mensen vinden iets van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst, blijkt in Verankerd vakmanschap – 50 jaar Rotterdamse Academie van Bouwkunst (nai010 € 29,95) van Jan Duursma en Wijnand Galema over het vijftigjarig jubileum van de academie. Oud-studenten, architecten, projectontwikkelaars, kunstenaars, bestuurders en anderen van buiten, maar natuurlijk ook oud-docenten, bestuurders en managers van de academie zelf kijken terug. Daarmee geeft het boek een mooi overzicht van de ontwikkeling van het architectuuronderwijs – en via korte projectbeschrijvingen ook van de architectuur zelf.
Siebe Thissen hanteert in Beelden – Stadsverfraaiing in Rotterdam sinds 1940 (Jap Sam Books € 37,50) een tijdslijn om thema’s die hij behandelt aan te geven. Twee springen eruit: zowel ‘Niet zo’n boude stelling, toch?’ als ‘Iets meer allure graag’. De eerste beweert dat er nergens anders dan in Rotterdam zo veel kunst in de openbare ruimte staat. De tweede dat die kunst wel meer allure mag hebben, en dat er nergens anders zo veel protest is tegen kunst. Zie de lekker Rotterdamse uitdrukking ‘Kabouter Buttplug’ of de actiegroep ‘Pleurt op met je ballen’ voor respectievelijk het beeld ‘Santa Claus’ van Paul McCarthy en de wereldbollen van Olafur Eliasson voor Rotterdam CS.
Veelal bejaarde ‘kleine lieden’ in armoede – mannen en vrouwen – konden vanaf de veertiende eeuw in Hollandse steden terecht in hofjes. Die werden gesticht door ridderlijke broederschappen, kooplieden en stadsbestuurders. Het oudste is het Hofje de Bakenesserkamer in Haarlem uit 1395. In Het hofje – Bouwsteen van de Hollandse stad 1400-2000 (Vantilt € 29,50) analyseert Willemijn Wilms Floet het hofje vanuit een stedenbouwkundig perspectief, inclusief mooie stadskaarten, een typologie en ontwerpprincipes, indicaties over de architectuur, enzovoorts. Om maar aan te geven hoe het hofje nu nog steeds in de stad past, ondanks totaal andere bewoners.
Landschapsarchitect Peter de Ruyter pleit in Vloeiend landschap – Over de toekomst van het Friese landschap (Bornmeer € 19,50) voor een ‘iepen mienskip’, open gemeenschap, als basis voor de zoektocht naar een Fries landschap door provincie en gemeentes samen met de bewoners. De Ruyter slaagt erin om alle verschillende snelheden in het landschap te benoemen en daarna met elkaar te vervlechten tot een landschappelijke toekomstvisie. De Ruyter zoekt een plek voor de gruttomelk en voor de melkpoeder voor de Chinese markt, voor de windmolens in een energielandschap met zonnepanelen en energie uit zoet en zout water, voor industrieel en agrarisch erfgoed en voor goed ingepaste bedrijventerreinen. Elke tien jaar zo’n boek, dat wilde de uitgever, schrijft De Ruyter in zijn nawoord. Doen, zou ik zeggen.
Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?
Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.
Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.