KINDERSPEL OP GESLOTEN KOLENMIJN
HET KLIMAAT DE BAAS OP GOVERNORS ISLAND
STATION MAAKT STAD IN BREDA
Niet te missen ...
Ondertussen in...
Drie vragen aan …
De productie van het Blauwe Kamer Jaarboek 2016, met de meest voorbeeldige ontwerpprojecten van het afgelopen jaar is in volle gang. De selectiecommissie die deze editie samenstelde is uitermate kritisch, niet in de laatste plaats op de wijze waarop ontwerpers te werk gaan. Volgens de commissie zijn ontwerpers onvoldoende aangehaakt bij de prangende opgaven die de maatschappelijke agenda bepalen – denk aan energietransitie, klimaatverandering, bevolkingskrimp of sociale segregatie.
Toevallig in dit e-zine twee projecten die zich aan deze kritiek onttrekken. Zo onderzocht architect en planoloog Jan Willem Petersen op eigen initiatief de ruimtelijke erfenis van de Nederlandse wederopbouwmissie in de Afghaanse stad Uruzgan. Zijn aanbevelingen voor toekomstige missies zijn dankbaar ontvangen door het ministerie van Defensie en zelfs doorgedrongen tot de hoogte politieke regionen in Den Haag. En stedenbouwstudenten van hogeschool Saxion werken de komende maanden aan een plan voor vluchtelingenhuisvesting op Lampedusa, het Italiaanse eilandje dat met duizenden bootvluchtelingen wordt geconfronteerd.
Het huidige kamp puilt uit en vele vluchtelingen verblijven in geïmproviseerde onderkomens. De ontwerpstudenten willen daar verandering in te brengen.
Overigens van een andere orde en geen onderdeel van dit e-zine is de herbestemming van Paleis Soestdijk, een van de zorgenkindjes in de collectie leegstaand rijksvastgoed en een gebouw van maatschappelijk belang. Deze week werd bekend dat drie teams in de race zijn voor de aankoop van het paleis. In die teams is een prominente rol weggelegd voor het ontwerp. Bureaus als Mecanoo, H+N+S, RoyalHaskoningDHV, Van Hoogevest Architecten en West8 kwamen met voorstellen als een duurzaam vijfsterrenhotel, een proeftuin voor innovatie of het gewoon weer in gebruik nemen van het terrein als buitenplaats.
Mark Hendriks, hoofdredacteur
Foto René de Wit
Hartelijk welkom voor de treinreiziger in Breda
Breda kreeg een nieuw treinstation om de reizigersexplosie in goede banen te kunnen leiden die werd verwacht na de komst van de
hogesnelheidslijn. De bouw van het station was een mooie gelegenheid om het hele stationsgebied te
herontwikkelen. De omliggende industriegebieden aan de rand van de oude binnenstad, worden getransformeerd tot een stedelijke woon- en werkomgeving. Aan de basis van de transformatie staan twee
omvangrijke ruimtelijke ingrepen. Allereerst de inbedding van het door Koen van Velsen Architecten ontworpen stationsgebouw. Het nieuwe complex ligt op de kruising van twee belangrijke routes –
Stationslaan en Willemstraat-Speelhuislaan – en fungeert als toegangspoort tot de stad.
Ten tweede de inrichting van de openbare ruimte. De Stationslaan is bedoeld als stadslaan waar stedelijke voorzieningen een plek krijgen, zoals een gerechtsgebouw en een hotel. Hier ligt ook een
verhoogd park op een nieuwe parkeergarage. De Speelhuislaan is heringericht tot woonstraat, de Willemstraat tot boulevard die het station met de binnenstad verbindt. In het verlengde van de
straat ligt de vernieuwde entree van Park Valkenberg.
Project vernieuwing stationsgebied
Locatie Breda
Ontwerpers Koen van Velsen Architecten (stationscomplex); gemeente Breda (openbare ruimte)
Aannemers Hurks; Ballast Nedam (station)
Opdrachtgevers gemeente Breda (station en openbare ruimte); ProRail; NS
Ontwerp 2010 – 2016 (openbare ruimte), 2004 – 2016 (station)
Realisatie 2011 – 2016
Foto's René de Wit, Jimke Joling en NINE
nieuws
BIJHOUWERPRIJS VOOR RUIMTE VOOR DE RIVIER
De Bijhouwerprijs 2017 is toegekend aan de programmadirectie Ruimte voor de Rivier van Rijkswaterstaat. Volgens het bestuur van de Stichting NHBOS verdient de directie de prijs vanwege het ‘consequent hand-in-hand’ uitwerken van de dubbeldoelstelling van Ruimte voor de Rivier: aanpassing van het zomerbed van de grote rivieren met bevordering van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied.
Het rijksprogramma Ruimte voor de Rivier is ontwikkeld om de Nederlandse rivieren bestand te maken tegen de verwachte grotere waterafvoeren in de komende tijd. Tien jaar geleden, in 2006, gaf de regering opdracht voor het programma en volgend jaar zullen 29 van de 34 projecten zijn opgeleverd.
De Stichting NHBOS, die zich inzet voor de bevordering van de landschaps-architectuur, noemt de verankering van de aandacht voor ruimtelijke kwaliteit – inhoudelijk, personeel, procedureel, financieel – voorbeeldig: ‘Daardoor heeft het programma geleid tot een mooier rivierengebied.’ Ook voorbeeldig in internationaal opzicht: ‘Ruimte voor de Rivier (heeft) eraan bijgedragen dat het vakgebied zich volwaardig kan mengen in de grote ruimtelijke opgaven die met klimaatadaptatie samenhangen. Niet alleen in ons land maar ook als wereldwijd exporteerbare vaardigheid.’
HAAGSE KERN NOG BIJZONDERDER
Het college van B en W van Den Haag heeft ingestemd met de nota De kern bijzonder. Deze nota is een vervolg op het beroemde masterplan ‘De kern gezond’ dat het Amsterdamse Bureau B+B in 1987 voor de ruimtelijke herinrichting van het centrum van de hofstad ontwierp. Den Haag werd met dit plan een trendsetter onder Nederlandse gemeenten die in hun centrumontwikkeling de kwaliteit voor wonen, werken en winkelen boven de vervoersafwikkeling stelden.
Voor het nieuwe plan stofte B+B de ideeën van dertig jaar geleden af en voorzag ze van een eigentijdse update. De visie van destijds was gebaseerd op het idee dan vijf ‘sfeerlijnen’ die werden verbonden door de zogeheten ‘Hartlijn’– de route Spui-Hofweg-Buitenhof-Vijverdam.
De nieuwe visie breidt de sfeerlijnen uit met vijf sfeergebieden die een samenhangende economische eenheid vormen. Auto’s en trams verdwijnen grotendeels uit de Hartlijn, die het domein wordt van voetgangers, fietsers en bestemmingsverkeer. B+B ontwerpt momenteel aan de inrichting van de Hartlijn die behalve te fungeren als doorgaande route ook een betere verblijfskwaliteit moet krijgen.
SPEUREN NAAR ONZICHTBAAR NEDERLAND
Op 17 november start de VPRO onder de titel Onzichtbaar Nederland een crossmediale zoektocht naar het verdwenen Nederland. Aan de hand van oude en recente foto’s, animaties en visualisaties en gelardeerd met persoonlijke verhalen worden verloren plekken aan de vergetelheid ontrukt.
Het project bestaat uit acht tv-uitzendingen rond de thema’s contact, energie, stad, water, industrie, gezondheid, voedsel en veiligheid. Voorafgaand aan de uitzendingen is via de website al puzzelend te ontdekken om welke locatie het in de uitzending gaat.
Op 12 december, na afloop van de reeks, organiseert de VPRO een meet up met een terugblik op de uitzendingen en een discussie over wat de besproken thematiek betekent voor de ontwikkeling van Nederland, met een prognose voor 2040.
Vanaf donderdag 17 november, 22.15 uur, NPO 1
SAXION ONTWERPT VOOR LAMPEDUSA
31 Studenten Stedenbouwkundig Ontwerpen van Saxion Hogeschool in Deventer gaan een stedenbouwkundig plan maken voor een vluchtelingenopvang op Lampedusa. Het plan moet leiden tot een humanere opvang van bootvluchtelingen op het Italiaanse eiland maar ook bijdragen aan de leefbaarheid van Lampedusa voor de 6000 Italiaanse inwoners.
Het vluchtelingenkamp puilt momenteel uit doordat er duizend vluchtelingen worden opgevangen, vier keer zoveel als de capaciteit van het kamp. In de omgeving van het kamp wonen nog eens naar schatting 6000 vluchtelingen in geïmproviseerde onderkomens. De toename is mede te danken aan de stagnerende opname van vluchtelingen door andere Europese landen. Terwijl de bedoeling van de opvang is dat vluchtelingen daar maximaal drie dagen blijven voordat ze naar het vasteland worden gebracht, verblijven velen er maandenlang. Het kamp is daar niet op ingericht – er is geen school en zelfs geen speeltuin. Het eiland zelf is voor vrijwel alle levensbehoeften – zelfs drinkwater – afhankelijk van aanvoer van het vasteland. Een ziekenhuis is er niet.
Het kleine, rotsachtige eiland ontbeert een effectieve aanpak voor de omgang met deze explosieve bevolkingstoename. De studenten van Saxion verblijven een halfjaar op Lampedusa en proberen een strategische visie te ontwikkelen om daar verandering in te brengen.
KORT
Op 9 december neemt de Delftse hoogleraar stedenbouw Han Meyer afscheid met een symposium over de toekomst van de stad en het stedenbouwkundig ontwerp.
Journalist Tracy Metz ontvangt op 4 november uit handen van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb de Grote Maaskantprijs.
Op zaterdagmiddag 26 november vindt de presentatie plaats van het Jaarboek landschapsarchitectuur en stedenbouw in Nederland. Locatie: Den Bosch. U kunt zich hier aanmelden.
VAN DE BNSP
De BNSP-dag 2016 gaat over innovatie en stedelijke ontwikkeling. Sprekers zijn onder andere filosoof Martijn Aslander en Jos Verweij, senior stedenbouwkundige bij de gemeente Arnhem.
Ervaar Rotterdam op ooghoogte. Tijdens de excursie The City At Eye Level staan de gevels en plinten, en alles wat daarachter gebeurt centraal.
Jong BNSP gaat op 18 november op bezoek bij H+N+S Landschaps-architecten. Met aandacht voor de herontwikkeling van het voormalige militaire vliegveld Soesterberg.
VAN DE NVTL
De NVTL organiseert op 15 november in samenwerking met de BNSP een informatiemiddag voor zelfstandige professionals in de landschaps-architectuur en stedenbouw.
Foto Timothy Schenck
Met een park het klimaat de baas op Governors Island
Om Governors Island te betrekken bij de stad
New York maakte het Rotterdamse bureau West 8 tien jaar geleden een masterplan voor de herinrichting van de voormalige legerplaats voor de kust van Manhattan. Een van de elementen in het plan was
het herontwerp van de parken en de openbare ruimtes op het 880.000 vierkante meter grote eiland.
Een van de deelprojecten is The Hills, volgens West 8 een hommage aan het glooiende oorspronkelijke landschap van de Amerikaanse metropool. Het ontwerp borduurt voort op het werk van
landschapsarchitect Frederick Law Olmsted – die in Central Park artificiële hoogteverschillen ontwierp – en maakt Governors Island bestand tegen de mogelijke zeespiegelstijging. De film hieronder
toont de achtergronden van het ontwerp en biedt een kijkje op de vier heuvels die samen The Hills vormen.
Project parkontwerp The Hills
Locatie New York
Ontwerpers West 8 i.s.m. Matthews Nielsen Landscape Architects
Aannemers Magnusson Klemencic Associates; AKR; Hart Crowser
Opdrachtgever The Trust for Governors Island
Ontwerp 2007 – 2010
Realisatie 2014
NIET TE MISSEN... Tip van architect Bruno Vermeersch
Voor de Dutch Design Week richtte de Belgische architect Bruno Vermeersch een expositie in over de relatie tussen ontwerp en zorg. Hiervoor maakte hij een fictief zorggebouw met allerlei voorbeelden van mensvriendelijke zorgarchitectuur.
Een vergelijkbare opzet hanteerde de Britse schrijver Bill Bryson voor zijn boek At home. Een boek vol verhalen, aldus Bruno
Vermeersch. ‘Vanuit zijn woning in een voormalige pastorie op het platteland neemt Bryson ons mee naar gebeurtenissen die de geschiedenis hebben bepaald.’
Een glas-in-loodraam is aanleiding voor een verhaal over het ontstaan van de glasproductie, een materiaal dat ooit zo duur was dat koningen hun ramen meenamen van het ene naar het andere paleis.
Het zoutvaatje op tafel beweegt Bryson om de ontdekkingsreizen van Vasco da Gama en Columbus aan te halen en in het kleine halletje begint een relaas over de ontstaansgeschiedenis van de
hedendaagse woning. Vermeersch is onder indruk hoe Bryson erin slaagt om bij uiteenlopende onderwerpen steeds weer de diepte in te duiken. ‘Het drijft me om als architect ook zo te werk te gaan.
Mijn tentoonstelling op de Dutch Deisgn Week is een filmset. Ik leidt bezoekers net als Bryson langs allerlei voorbeelden over zorg en ontwerp – elk project is een venster op meer.’
At home verscheen in twee edities. De paperbackversie bevat geen plaatjes, Vermeersch raadt dan ook de luxe editie aan. ‘Anders ben je tijdens het lezen steeds in de weer met je telefoon
of tablet.’
ondertussen in ... belgië
Foto's Benoit Meeus, Hannah Schubert
Project speellandschap op terril
Locatie Beringen, Vlaanderen
Ontwerpers Carve; Omgeving
Aannemers Krinkels i.s.m. Van Vliet; IJreka
Opdrachtgever Stad Beringen
Ontwerp 2015
Uitvoering 2016
Rondom de kolenmijn in het Vlaamse
Beringen liggen verschillende terrils, bergen van steenafval uit de mijnbouw. Een van de heuvels is door het Nederlandse bureau Carve en het Belgische bureau Omgeving
ingericht als avontuurlijk speellandschap. Het ontwerp bestaat uit drie delen. Een woud van 1600 houten palen op de flanken van de 60 meter hoge steenberg is een landmark dat verwijst naar de
palen waarmee de ondergrondse mijngangen werden gestut. In dit palenwoud ligt een parcours met balanceerbalken, klimnetten en hangmatten. In het speellandschap ligt verder een betonnen veld dat
nauwkeurig de hoogtelijnen volgt. Daardoor lijkt het alsof het speelveld over de helling is gedrapeerd. In dit speeleldorado kunnen kinderen zich uitleven in kruiptunnels, op klimvlakken,
reuzentrappen en een 20 meter lange glijbaan.
Bovenop ligt een verzonken plein. Door de verdiepte ligging is het uitzicht beperkt en ontstaat een intieme speelplek. De schuine randen dienen als zitplek, maar ook voor het geven van informatie
over het mijnverleden. Rondom het plein ligt een verhoogd talud voor wandelingen.
drie vragen aan… Wederopbouwplanoloog Jan Willem Petersen
door Marieke Berkers
Planoloog, architect en onderzoeker Jan Willem Petersen onderzocht de afgelopen twee jaar de ruimtelijke erfenis van de wederopbouwprojecten van
de Nederlandse militaire missie in Afghanistan (klik hier voor de film die voor de Dutch Design Week is gemaakt). Onlangs overhandigde hij zijn onderzoeksrapport aan
commandant der strijdkrachten, generaal Tom Middendorp. Petersen geeft leiding aan zijn bureau Specialist Operations.
Wat is de meerwaarde van uw onderzoek voor wederopbouwmissies?
‘Het ruimtelijk evalueren van wederopbouwmissies gebeurde tot nu toe nooit. Toch is het belangrijk te kijken wat de erfenis van dit soort missies is. Het maken van duurzame ruimtelijke keuzes is
belangrijk voor een goede relatie van defensie met de lokale bevolking. Zo kun je hen betrekken bij de locatiekeuze voor het bouwen van een school. Moet die in de centrum van een dorp liggen met
het oog op veiligheid, of juist aan de rand van een stad? Onderzoek naar de erfenis van wederopbouwprojecten kan zo lessen opleveren voor toekomstige missies.’
Wat heeft het aanbieden van het rapport aan de commandant der strijdkrachten opgeleverd?
Ik heb het project zelf geïnitieerd, omdat ik het belangrijk vond om de impact van internationale missies onder de loep te nemen. De inzichten uit het veldwerk zijn gebundeld in het rapport door
de politiek in Den Haag is opgepikt. Maar met deze overhandiging zijn de inzichten ook formeel omarmd door defensie. Zo laat het ministerie blijken dat hij ze het belang van de studie
inzien.
Wat staat er nu op de agenda?
Dit onderzoek heeft veel tijd gekost, maar legt wel de basis om toekomstige wederopbouwprojecten beter aan te pakken. We richten ons vooral op het realiseren van een voor de plaatselijke
bevolking meer duurzame wederopbouw. De eerste stap is om partners te zoeken die nauw betrokken zijn bij de wederopbouwprojecten, zoals de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie.
Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?
Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.
Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.