Al wat ouder, maar nog altijd illustratief voor het idee dat met een enkele ingreep een alledaags schoolplein kan veranderen in een multifunctionele speelplek: de klimglijklauterhangzit-voetbaltoneelbuis die het Amsterdamse ontwerpbureau Kaptein Roodnat bedacht voor een Haagse basisschool. De geelgroene buis slingert over het schoolplein en neemt als een Barbapapa steeds andere vormen en functies aan. Daardoor is de buis te gebruiken als klimrek, glijbaan, voetbalgoal, spiraalvormige bank of korfbalpaal. Als de buis door de gevel gaat doet hij binnen dienst als podium en tribune.

In het licht van deze speciale e-zine over hoe steden speels gedrag uitlokken, leest het in 2024 verschenen boek Play! soms als een aanklacht. Auteurs Janna Bystrykh en Sanne van den Breemer trokken door Rotterdam om overal in de havenstad speeltuinen en speelplaatsen vast te leggen. De voorbestemde, gereguleerde en eenzijdige speelomgevingen zijn zeker van betekenis, maar Bystrykh en Van den Breemer zien liever dat speeltuinontwerp bijdraagt aan actuele stadskwesties, zoals klimaatadaptatie, natuurherstel, inclusiviteit en gemeenschapszin.

Bovenop de nieuwe parkeergarage in het vernieuwde winkelhart van Rijswijk ligt sinds 2023 een stadspark. De plek is bedoeld voor alles wat we van een hedendaags park verwachten: biodiversiteitsherstel, opvang van overtollig regenwater, en verpozing en ontmoeting. Wat de inrichting met nadrukkelijke, rode banen vooral stimuleert is sport en spel. Wie op de fiets of te voet door het park gaat waant zich voor even hardloper of wielrenner. Overal in het park liggen pleinen waar kinderen en jongeren kunnen spelen en sporten; basketbal, klimmen of ravotten bij de fontein. Wie liever uitrust kan terecht op een van de vele bankjes onder de bomen of verstopt in het groen.

Onze redacteuren vertellen waar zij – of hun kinderen – graag speelden.

'Als ik van de kinderopvang terug naar huis loop, kom ik langs een pleintje. Eind van de middag, de zon schijnt er nog en kinderen uit de buurt verzamelen zich. Maar niet alleen kinderen, ook ouders. Ze leunen tegen een muurtje, kletsen met elkaar, nemen een drankje mee vanuit huis of halen iets bij het café op de hoek. Telkens met één oog op hun eigen en elkaars kroost. Als jonge ouder ben ik redelijk nieuw in de speeltuin-scene, maar via dit pleintje vinden ik én mijn kind iets waar we nog jaren plezier van gaan hebben: vrienden in de buurt.’

Marit Noest, vakredacteur landschapsarchitectuur

'Opgegroeid op het platteland was boompje klimmen, hutten bouwen en (val)kuilen graven de gewoonste zaak van de wereld. Net als kevertjes verzamelen en – in de herfst – een heerlijk zacht bed maken van bladeren. Voor mij werd spelen pas echt speciaal als de vakantie aanbrak en ik mocht logeren bij mijn nichtje in ‘de stad’. Daar, in een buitenwijk van Wolvega, kon je pas écht leuk spelen! ’s Avonds na het eten liep je naar buiten en waren er altijd wel andere kinderen om ‘buskruit’ (verstoppertje met een bal) mee te spelen, touwtje te springen of te voetballen. Een persoonlijke favoriet was stoepranden; als je met een bal precies het hoekje van de stoep wist te raken, stuiterde hij terug en kon je ‘m weer vangen. Een simpel spelletje, maar onmogelijk om te spelen in een gehucht zonder trottoirs.’

Margot Limburg, eindredacteur

‘Een paar straten van mijn huis stond een woonblok met een hoog schoolgebouw en een gymzaal. Die gymzaal bezat iets wat in de rest van de buurt onvindbaar was: een gladde, gesloten, bakstenen gevel. Het was het favoriete doelwit voor veel jonge voetballers en ik speelde er met vriendinnetjes kaatsenbal: Willem 1 brak zijn been – 1 keer kaatsen, tot Willem 10 – 10 keer kaatsen; later oefenden we er onze tennisslagen. Een blinde muur alleen was niet genoeg, de brede stoep die eraan grensde bood precies genoeg ruimte aan dit verticale speelveld.’

Hester van Gent, vakredacteur stedenbouw

Voor het wetenschapscentrum Hidrodoe in het Belgische Hasselt ontwierp het Amsterdamse bureau Carve een waterspeeltuin. Het achterliggende idee is dat kinderen én volwassenen spelenderwijs leren over de watercyclus. Of zoals ze zelf zeggen: van regendruppel tot kraanwater. In de kleurrijke tuin is water alom aanwezig – als mistwolkjes, als stralen, als kabbelende stroompjes. De verschillende spelinstallaties zijn zo ontworpen dat bezoekers zich letterlijk onderdompelen in het water. Ze voelen de koele druppels op hun armen, horen het water klateren op de grond. Eyecatcher is de enorme bloem die elke dag aangeeft hoe vol de wateropslag van de tuin is. Op hete dagen is de watertuin een gewilde bestemming. Mensen vinden verkoeling in de fonteinen en watergordijnen. Door hen een fijne en plezierige ervaring te bieden, willen de ontwerpers van Carve en de medewerkers van Hidrodoe bezoekers iets bij te brengen over het belang van schoon water, in de hoop dat het hen aanzet om er zorgvuldig mee om te gaan.

De tienjarige Roos Klein Brinke is kinderburgermeester in Emmen. Ze heeft plannen genoeg om het spelen in de Drentse stad te verbeteren.

Foto Bianca Verhoef

Waar speel jij graag? ‘

Ik ben nu wat ouder en ook door huiswerk speel ik niet meer zo vaak buiten. Maar vroeger ging ik graag naar speeltuinen met een kartbaantje om met je fiets overheen te crossen. Ik keek ook graag naar de dieren die ik dan worteltjes en prei voerde. In de zomer vond ik het leuk om watergevechten te houden.’

Ik lees dat je overal in de gemeente plekken wilt maken waar je dit soort dingen kan doen.

‘Ja dat klopt. In alle wijken en dorpen moeten voor kinderen speelplekken komen met bijvoorbeeld een voetbalveldje, een dierentuintje, speeltoestellen en fonteinen. Kinderen moeten makkelijk naar zo’n plek toe kunnen, dus zebrapaden zijn belangrijk.’

Voor oudere kinderen wil je in het Rensenpark een jeugdhonk maken.

‘Ja, een plek voor muziek en games, waar ook voorlichting gegeven wordt, over bijvoorbeeld cyberpesten of hoe je je gedraagt op de middelbare school. Die plekken moet goed verlicht zijn, en met toezicht zodat niemand in elkaar geslagen wordt.’

Hoe zorg je dat jouw ideeën worden uitgevoerd?

‘Ik en de kinderen in de kindergemeenteraad geven deze ideeën aan de grotemensenraad. Zij gaan beslissen of ze dit gaan doen en waar.’

Knotsgekke speelplastieken

Vorige maand bracht ‘gebouwenfan’ Martjan Kuit een vergeten fenomeen onder de aandacht: de speelplastieken die vijftig jaar geleden overal in het straatbeeld verrezen. Deze speelbare kunstwerken hadden abstracte vormen, zoals bollen, golven of boogjes, en waren gemaakt van beton, baksteen, hout of staal. De makers wilden kunst en spel combineren, en dat leverde soms knotsgekke dingen op. Kinderen moesten zelf kunnen bedenken hoe ze de plastieken gebruikten. Zo werd spelen vrijer en creatiever, was het idee. Op de foto uit 1973 spelen Leeuwarder kinderen op een door David van Kampen ontworpen speelplastiek van beton. Foto Paul Janssen

Nog geen abonnee, maar wel benieuwd naar de volgende editie?

Kijk hier voor onze abonnementen en aanbiedingen.

Mocht u als Blauwe Kamerabonnee het e-zine niet in uw e-mail ontvangen
dan beschikken wij mogelijk niet over uw juiste e-mailadres.
U kunt uw e-mailadres hier doorgeven.